Dominee Hanewinckel op reis door de Meierij (1798)

HanewinckelLeuk initiatief van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC): volg de 18e eeuwse dominee Stephanus Hanewinckel tijdens zijn reis door de Meierij. Hij heeft zijn eigen weblog (www.stephanushanewinckel.nl) en een twitteraccount:@shanewinckel.

Stephanus Hanewinckel was in 1789 predikant in Bakel en later (1791 tot 1798) in de dorpen Gemert, Aarle en Lieshout. Een dominee uit de Peel dus. Vandaar een vermelding op deze website, want wie de Peel zegt, zegt de Zorgboog!

Lees hieronder het officiële persbericht van het BHIC.

Het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) is een nieuw weblog gestart: “Reizen door de Meierij, Brabant door de ogen van Stephanus Hanewinckel”. De Brabantse dominee Hanewinckel (1766-1856) doet hierin verslag van zijn voettocht door de Meierij in 1798, en hij doet dat als iedere rechtgeaarde blogger met een stevig gekleurde bril op zijn neus, maar ook met scherpe observaties die met regelmaat nog steeds actualiteitswaarde hebben.

Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer hij het heeft over hoe politici zich moeten gedragen om gekozen te worden: “zijn de inwoners van de Meierij wel in staat hun eigen volksvertegenwoordigers te kiezen? Nee! Want ze letten maar op drie dingen: de kandidaat moet goed kunnen zwetsen en flink kunnen uitweiden over hoe slecht het vroeger was, hij moet vooral veel praten over de verbeteringen die er zullen komen als hij eenmaal in het bestuur zit, en hij moet natuurlijk rooms zijn.”

Katholieken versus protestanten

De rode draad in Hanewinckels blogposts is wel de gespannen verhouding tussen katholieken en protestanten. De dominee reist door de Meierij in 1798: dankzij de Bataafse revolutie is er godsdienstvrijheid en juist in dat jaar is ook de grondwettelijke mogelijkheid geschapen voor de katholieken om hun oude kerkgebouwen terug te krijgen, die ze in 1648 hadden moeten afstaan. Dat gaat echter niet zonder slag of stoot en Hanewinckel is geneigd er de ergste gruwelverhalen over op te dissen, zoals in Oerle, waar de halfvergane lijken van een predikantenvrouw en haar dochtertje uit de kerk gehaald worden en buiten neergesmeten, terwijl de pastoor (met een zakdoek voor de neus) jenever uitdeelt aan de daders.

Hanewinckel is tegelijk ook een scherp waarnemer met een humoristische pen. Zijn ideeën zijn vooral beïnvloed door de filosofen van de Verlichting. Hij gelooft sterk in de mogelijkheden van de mens, maar kan daardoor ook enorm neerbuigend en generaliserend over de katholieke Meierijenaars spreken die in zijn ogen zo ontzettend dom gehouden worden door de kerk.

Hanewinckel kan grof en beledigend zijn en slaat regelmatig een verkeerde toon aan. Het zal dan ook niet verbazen dat hij zijn boeken anoniem liet uitgeven. Maar we kunnen niet ontkennen dat juist de manier waarop hij zijn gal spuwt, zijn notities tegenwoordig weer zo interessant maakt.

De reden waarom het BHIC een blog aan hem wijdt, is dan ook dat de notities en bespiegelingen van deze historische figuur ook in onze tijd veel belangstellenden zullen aanspreken en ons een spiegel kunnen voorhouden. Hanewinckels Reize door de Majorij is in briefvorm geschreven, een vorm die naadloos aansluit bij het hedendaagse weblog.

Hanewinckels boeken

De basis voor de blogposts is de nieuwe uitgave van Hanewinckels boeken, in 2009 verschenen onder de titel Op reis door de Meierij met Stephanus Hanewinckel: Voettochten en bespiegelingen van een dominee 1798-1850, ingeleid door godsdienstwetenschapper Frank Meijneke. In het weblog staan de brieven centraal. Het BHIC heeft ze hertaald en becommentarieerd.

Contact met de dominee

Dominee Hanewinckel is op zijn reis te volgen via www.stephanushanewinckel.nl en natuurlijk via zijn twitteraccount: @shanewinckel. De frequentie van nieuwe posts is twee keer per week.